گرمه ای                     فارسی                      Latin

بوهوگ                                    پدر                                        Bohog

مَمُن                                        مادر                                     Mamon

پُس                                         پسر                                           Pos

دُت                                         دختر                                           Dot

خالو                                       دایی                                      Khaloo

عامه                                      عمه                                          Ame

باجون                                    پدر بزرگ                              Bajoon

نَنِه                                        مادر بزرگ مادری                      Nane

بی بی                                   مادر بزرگ پدری                          BiBi

بِرا                                       برادر                                        Bera

خوار                                    خواهر                                       Khar

گِچَه                                      بچه                                       Gecha

شی                                      شوهر                                         Shi

جین                                     زن                                              Jin

مِرد                                     مرد                                         Merd

گَیَه                                    عروس                                      Gaya

زوما                                   داماد                                     Zooma

گرمه ای             فارسی                 latin

اوگیشت                     آبگوشت                           Ogisht

یَخ نی                       عدسی                            Yakhni

پی                           کشک                                   Pii

پَنِر                            پنیر                                 Paner

دو                            دوغ                                    Doo

گرمه ای                     فارسی                    latin

گَرگ                                  گرمه                               Garg

حِِِِِصب                                خور                               Hesb

مِرگون                               مهرجان                    Mergoon

فروی                                 فرخی                           Farvi

آرسون                             عروسان                     Aresoon

اِرا                                    ایراج                                Era

بیاده                                بیاضه                         Bayade

نِهه                                 نایین                             Nehe

هفتمی                          هفتومان                     Haftemi

اوگرم                              آبگرم                         Owgarm

چه ملک                        چاه ملک                 Chah Malek

گرمه ای               فارسی                لاتین

چَروا                               خر                          charva

میج                               میش                               Mij

گُو                                  گاو                                Gow

چوقو                              گنجشک                 Chooghoo

نِگَنٔگ                             مرغ                           Negang

کیروس                           خروس                         Kiroos

اوزُم                               عقرب                           Uzom

کَهَر - کَرّه                        بزغاله                  Kahar-Karre

نازو                                گربه                            Nazoo

دِنْد                                زنبور                             Dend

میرِشک                         مورچه                        Mireshk

مُشْک                           موش                            Moshk

گُزپا                               کنه                               Gozpa

بَکّو                               مارمولک                       Bakkoo

چِرْگو                             جوجه                         Chergoo

تَکَ                               بز نر                                Taka

اُشْتَر                            شتر                              Oshtar

حاشی                        بچه شتر                          Hashi

اَروونه                          شتر نر ( بچه )               Arvoone

توره                            شغال جوان                      Toore

بیتور                           شغال پیر                       Beytoor

کوگل                          خر خاکی                        Kowgel

قاسمعلیو                    کفشدوزک                Ghasemaliu

مَغَس                          مگس                            Maghas

اِسْپِج                         پشه                                 Espej

کوکووَ                         جغد                                Kokova

گرمه ای               فارسی                 لاتین

حُرما                         خرما                                 Horma        

 پُماز                         پیاز                                  Pomaz

شیلُم                          شلغم                                  Shilom

میو                          خیار چمبر(کالک)                   Miyoo

گَئنَم                          گندم                                 Ga-nam

جَوْ                          جو                                          Jaw

باتِنگو                      بادمجان                          Batengoo

سِمْپ                       سیب                                    Semp

سِمْپِ خاکو                سیب زمینی         Semp e Khakoo

اَعْلَف                      علف                                     Aalaf

گَزَر                       زردک                                 Gazar

سِر                         سیر                                       Ser

هِنگ                      انغوزه                                  Heng

هیجَر                      انجیر                                     Hijar

اَنگِر                      انگور                                   Anger

 بادام                      گاین                                    Gayen

نُحوک                    نخود                                   Nohok

گویش معیار فارسی     ،        گویش گرمه ای      ،      لاتین

روز                                     کیش - رین                   kish-rin

شب                                  شَو                             shaw

صبح                                  صبح                            sobh

امروز                                 اِری                              eri

فردا                                  سَبا                              -saba

دیروز                                دوج                               dooj

پریروز                               پری                               peri

پیش پریروز                       پی به پری                      pi be peri

پس فردا                          پَرچا                               parcha

ماه                                مه                                  mah

پیرارسال                        پرار سال                          perarsal

سال دیگه                      سال دی                          sal e di

ظهر                              پیشیم                             pishim

شام                             نماشوم                           nemashoom

بعد از ظهر                     پَسین                              pasin

عید نوروز                      نوری                                noori

ماه رمضان                     روجه                        mah e rooje

ضرب المثل فارسی	گویش گرمه ای
آب از دستش نمیچکه	اُو ا دسِ لَرد نِتَ oa a dase lard neto
آب از سرش گذشته	اُو اَ سرِ بِگِرد َoa a sare begerda
آب زیر پوستش افتاده	اُو شیوِ پوسِ کَفتَ oa shive pose kafta
آش نخورده و دهن سوخته	آش نَخاردَ وُ دِهِنِ سُتَ ash nakha¯rda vo dehene sota
اومد زیر ابروشو برداره ، چششو کور کرد	دِگَویِ شیوِ ابروگِ اَرگی ، چَشمِشِ کور کِ degoye  shive abrooge orgi ،  chashmesh koor ke
آنقدر بایست که زیر پات علف سبز بشه	اِققِدَر اِپا که شیوِ پایَ عَلَف سَوز بو eghedar epa ke shive pa¯ya alaf savz boo
اگر خالم ریش داشت آقا دائیم بود	اگَ خالَگون~ ریژِ دُبُ خالوگون~ بین~  aga kha¯lagoon rije dobo kha¯loogoon bi~
از حق تا ناحق چهار انگشت فاصله است	اَ حق تا نا حق چار پِنجَه گین~ a hagh ta¯ na¯hagh char penja gin
از خرس موئی ، غنیمته	یَگ مُ اَ خِرس گَتَن~ غنیمتین~ yag mo a khers  gata ~ ghanimati~
از خودت گذشته خدا عقلی به بچه هات بده	اَ خَیَ بِگِردِ خدا عقل به گِچَگونَ دَ a khaya begerde khoda aghl be gachagoon da
از دور دل و میبرره از جلو زهره رو	اَ دِر دِل دِبَ اَ رُبُرو زَرَ a der deba  a roboroo zara
از این گوش میگیره از آن گوش در میکنه	اَ ای گوج دِگی ، اَ اَ گوج لَر دِدَ a ei gooj degi ،  a a gooj lor dede
اسب پیشکشی رو دندونشو نمیشمارن	اسب پیشکَش دندونِ نِشمارنتُ asbe pishkash dandoone neshmarento
اصل کار بر و روست ، کچلی زیر موست	اصل کار برُ و رییِن~ ، کَچَلُ شیوِ مِیِ asle kar bar o rooei~  ،  kachalo shive meye

واژه	گویش گرمه ای	لاتین
سَر	سَر – کَلَه	sar
مو	مُ	mo
چشم	چَشم	chashm
دماغ	دماغ	dama¯gh
لب	لَو	lav
گوش	گوج	goj
صورت	صورت – پوزَه	soorat – pooza
دست	دَس	das
پا	پا	pa¯
انشگشت	پِنجَه	penja
پوست	پوست	poost
ناف	نوک	nook
سینه	کُجو	kojo
شونه	کَفت	kaft
پشت	پِشت	pesht
پهلو	پَلُ	palo
گردن	گردُن	gardon
زانو	زانُ	za¯no
آرنج	اَنگَلو	angaloo
مچ	مُچ	moch
انگشت کوچک پا	کِلِچو	kelechoo
ریش	رِژ	rej

واژه	گویش گرمه ای	لاتین	گویش خوری	لاتین	الفبای تحقیق / توضیحات
آریژه	میون پَی، آریژه	Mioon pay	آریژه	a¯riz`a	بر فراز بامهای قدیمی خور بین دو اطاق که باطاقهای ضربی پوشیده بودند شیاری باقی میماند که آن را با طاق ضربی میپوشیدند.سقفی کوتاه داشت و راه ورود به آن از پشت بام بود .
آنطور	ایزَن	eiza~	آزُن	a¯zo~	نوعی دوخت جامه و پای افزار که فاصله فروبردن سوزن ها قدری از بخیه بیشتر باشد
آجیدن ، آجیده کردن	آژیدن	ajida	آژاندن . آژیُن	a¯z`a¯ndo~
آسمان	آسمان	a¯semoo~	آسبون	a¯sbu~
خاکستر	رادو	ra¯do	آسُد	a¯sod

واژه	گویش گرمه ای	لاتین	گویش خوری	لاتین	الفبای تحقیق / توضیحات
آرد سیره	آرد اَسِرگ	a¯rde asergh	آرد اُسیرک	a¯rde osi¯rk	i¯ :     ای بلند   آردی است که از جو سبز بِرشته شده تهیه میشود . آن را با خرما و شیر در هم آمیزند شیرینی مطبوعی از آن به دست می آید که لُنده نام دارد.
آرد بیز ، الک	کَم	kam	آرد گیژ	a¯rdgi¯z`	z` : ژ i¯ : ای بلند a ¯ آ:
ارزان	اَرزُن	arzo~	آرزون	a¯rzu~	~ : نون غُنه
عروسان	آرِسون	a¯resoo~	آرسُون	a¯resu~
آروغ	آروغ	a¯roogh	آرشک	a¯reshk

مقدمه ای برای گویش گرمه ای

 گرمه روستا یی است کهن . آنچه معروف است اولین مراکز جمعیتی حاشیه کویر نمک عبارت بوده اند از خرانق ، مفازق ( بیاضه ) ، جرمق وجندق . از بقایای آتشکده ای که در روستا بوده وتخریب گردید ودخمه های معروف به دخمه ی گبر ها در جای جای کوهسار گرمه به یقین می توان گفت سابقه ی روستا قبل از اسلام  و دین مردم قبل از اسلام زردشتی بوده است .

گویش گرمه ای منحصر به فرد است.از طرفی با گویش نائینی شباهت های فراوان دارد. واز طرفی به گویش خوری نزدیک است . اگر چه گویش خوری به فارسی امروزی نزدیکتر از گویش گرمه ای است . مرحوم محمود آذر یغمایی دبیر بازنشسته ادبیات فارسی که تحقیقات مفصلی درباره گویش گرمه ای انجام داده بود میگفت : در زمان ساسانیان دو نوع زبان گفتاری وجود داشته است ، زبان درباری و زبان عامیانه . زبان درباری همان است که به آن زبان دری میگوییم و فارسی رسمی امروزی ادامه آن است و فارسی عامیانه همان است که در روستای گرمه تقریبا دست نخورده باقی مانده است . شاهد مدعی نیز اینست که بعضی زردشتیهای ساکن یزد گویش گرمه ای را به خوبی میفهمند . به طور مسلم آنچه در گرمه تکلم میشود امروزه یک زبان کامل نیست که بتوان برای آن دستور زبان نوشت گرچه بعضی فعلهای آن براحتی صرف میشود . گویش گرمه ای در روستای ایراج نیز رواج داشته و زمانی همه مردم ایراج به این گویش تکلم میکرده اند ولی در حال حاضر ظاهرا تنها یکی دو خانواده این گویش را بلدند که آنها هم در منزل با یکدیگر به این گویش تکلم نمیکنند . در گرمه افراد 50 سال به بالا تقریبا همه به این گویش تکلم میکنند اما افراد زیر 50 سال به تدریج گویش قدیم را به فراموشی میسپارند . به نظر میرسد اگر فکری نشود و گویش گرمه ای جمع آوری نگردد نسل بعدی به طور کامل با این گویش بیگانه میشوند . نمیتوان جوانان را به اجبار وادار به سخن گفتن به گویش محلی نمود . اما میتوان تا زمانی که افرادی این گویش را به طور کامل بلدند از آنها گرفت و ثبت نمود تا لا اقل شاید برای محققان آینده به کار آید . پژوهش حاضر کوششی است مختصر در راه حفظ گویش زیبای گرمه ای . از هم ولایتیهای عزیز که دوست دارند این گویش باقی بماند تقاضای همکاری داریم . نا گفته پیداست که این کار سود مادی برای کسی ندارد اما به عنوان یک گرمه ای علاقه داریم که این گویش برای نسلهای بعدی ثبت شود . انشاءالله

" اسد "

.

الفبای لاتین	لاتین	گویش خوری	لاتین	گویش گرمه ای	واژه
: آa¯	abada	آباده	a¯ba¯do	آبادُ	آبادی
: اَa	a¯ji	آجی	alaka ara¯sa	اَلَکَه اَراسهَ	آن جا
~ : نون غُنه	~ajiu	آجیُون	ara¯sagoon	اَراسَگون	آنجا ها
	adam	آدم	adam	آدم	آدم
	~arde odki	آرد اُدکین	odki~	اُدکین	آردی است که خمیر مایه در آن میماند